Effecten op gezondheid
De brandharen van de eikenprocessierups zorgen voor een irriterend effect op de ogen, huid en luchtwegen.
Brandharen, een reëel probleem voor de gezondheid
Het venijn van de eikenprocessierups schuilt in de aanwezigheid van vele microscopisch kleine brandharen (een tiende van een mm) op de rups, die vanaf het derde larvale stadium, in mei, gevormd worden en die een actief verdedigingsmechanisme voor de soort vormen.
De brandharen hebben een karakteristieke pijlvorm met weerhaakjes. Door hun bijzondere vorm kunnen zij gemakkelijk de oppervlakkige lagen van huid, ogen en bovenste luchtwegen binnendringen.
Ook kunnen de haren vanuit de, al dan niet oude, spinselnesten passief met de wind meegevoerd worden of door trillingen van verkeer vrijkomen en verspreid worden. Ook kan met brandharen besmette kleding een bron van overdracht zijn van deze haren naar andere mensen. Daarnaast blijven ook de haren van oude dode rupsen of in oude spinselnesten geruime tijd (meer dan vijf jaar) actief. Blootstelling aan de brandharen van de rupsen vindt vooral plaats via inademing of via huidcontact en in mindere mate via een direct contact met de rupsen zelf.
Naast het veroorzaken van kleine pijnlijke wondjes, scheiden de brandharen na binnendringen ook een ‘gif’ af in de vorm van een lichaamsvreemd eiwit ‘thaumatopoeine’ dat allergische reacties veroorzaakt. Uit ervaring met patiënten is bekend dat bij hernieuwd contact of bij blootstelling die onderhouden wordt (bijvoorbeeld vanuit de kleding), de reacties veel heviger kunnen zijn. Daarnaast blijkt dat de reacties als gevolg van contact met de brandharen van persoon tot persoon sterk kunnen variëren.
Effecten op de huid
Na contact van de brandharen met de huid kunnen zich binnen de acht uur lokale symptomen voordoen, die het gevolg zijn van een heftige irritatie en ontstekingsreactie. Er ontstaat een pijnlijke rode huiduitslag met hevige jeuk. Het beeld van de huid kan sterk variëren: van bultjes en pukkels tot met vocht gevulde blaasjes, die kunnen gaan ontsteken. Niet alleen kan dit zich voordoen op de onbedekte huid, maar ook andere delen van het lichaam kunnen aangetast zijn. Door zweet, krabben en/of wrijven kunnen de haren zich gemakkelijk verspreiden naar andere delen van het lichaam. Langduriger contact met de huid kan ook optreden doordat haartjes in de kleding terecht gekomen zijn.
Zonder behandeling verdwijnen de klachten binnen twee weken, indien er geen herhaald contact optreedt. Bij herhaaldelijk contact kunnen de reacties veel heftiger zijn.
Effecten op de ogen
Als brandharen in de ogen terecht komen, kunnen zij binnen één tot vier uur heftige pijnlijke reacties geven, gaande van roodheid en jeuk tot ontstekingen. Indien de brandharen blijven zitten, zullen de klachten blijven bestaan.
Effecten op de bovenste luchtwegen
Na inademing kunnen de brandharen ook een irritatie of ontsteking geven van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen (neus, keel en grote luchtwegen). De klachten lijken in eerste instantie op een neusverkoudheid. Tevens kunnen mensen ook klagen over pijn in de keel en eventueel slikstoornissen aangeven. In sommige gevallen kan er sprake zijn van kortademigheid.
Algemene klachten
Behalve lokale klachten kunnen zich ook algemene klachten voordoen: koorts, algehele malaise, duizeligheid en braken.
Mogelijkheden voor behandeling
In het algemeen verdwijnen de symptomen binnen enige dagen tot weken. Van belang is dat, om verdere verspreiding van de brandharen over het lichaam te voorkomen en om progressie van ontstekingsreacties tegen te gaan, de huid goed met water wordt gewassen en dat aangetaste ogen goed worden gespoeld met water. Eventueel kan men in het beginstadium de aangedane huid met plakband strippen om overtollige haren snel te verwijderen.
Omdat haren moeilijk uit kleding te verwijderen zijn, wordt verder aanbevolen deze zeer grondig met water en zeep te reinigen, zeker wanneer men weet dat men in een belast gebied is geweest en men hierbij overlast heeft ondervonden van de brandharen.
Bij lichte symptomen kan ondersteunende therapie met medicijnen achterwege blijven. Bij hevige jeuk kunnen anti-jeukmiddelen met kamfer of menthol lokaal verlichting geven, of kunnen antihistamines worden ingenomen. Bij ernstige symptomen, moet men de huisarts raadplegen.
Meer informatie over de symptomen en mogelijke behandeling vind je ook op de website van het antigifcentrum.