Mezen (Paridae) aantrekken als predator van de eikenprocessierups


Wil je op eigen grondgebied nestkasten ophangen om zo de overlast van eikenprocessierupsen te helpen verminderen? Hieronder beschrijven we de meest geschikte methode.

Het hangen van de nestkasten gebeurt tussen begin oktober en eind december. Zo garandeer je een broedsucces voor het jaar erna. 

Ophangen van de nestkasten 

Een mees neemt zeer gemakkelijk nestkasten in en heeft een klein broedterritorium. Ze is niet territoriaal t.o.v. andere mezensoorten. Zo kan een pimpelmees dichtbij een broedpaar van koolmezen broeden. De kans op een bezetting van alle nestkasten is hierdoor groot. Mezen zijn wel zeer territoriaal t.o.v. hun soortgenoten. In een bomenrij kan men zonder problemen 1 nestkast per boom hangen.

3 ecologische technieken - Tekening nestkasjte
Tekening nestkasjte

Type nestkast 

Een nestkast voor een mees is gemakkelijk te vervaardigen uit hout en is 26 cm hoog en 12 cm breed. De invliegopening verschilt per mezensoort. Voor koolmees wordt best een opening van 32 mm gemaakt en voor pimpelmees een invliegopening van 28 mm. 

Locatie nestkast
Locatie nestkast

Waar de nestkast op te hangen? 

De nestkast dient op een hoogte van ongeveer 2 meter opgehangen te worden aan de kant van de boom waar de regen niet op valt. De wind waait meestal uit het zuidwesten, dus hang de nestkast best aan de noordoostzijde van de boom. De vogels houden niet van continue verstoring dus hang de nestkast weg van de verstoring (bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een wandelpad, fietspad of speelterrein).   

Idealiter wordt gezorgd voor een gevarieerde ondergroei van struiken. De ondergroei biedt een leefgebied aan andere natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups en schuilgelegenheid voor vogels. Met name de pas uitgevlogen mezen kunnen in de ondergroei schuilen tegen roofvogels. Verder is het belangrijk dat er open water aanwezig is. 

Een goed leefgebied voor natuurlijke vijanden en dus ook voor mezen kan mede ontstaan door samenwerking met aangrenzende terreinbeheerders. Hier kan een beter leefgebied ontstaan indien op aangrenzende terreinen ook natuurlijk beheer wordt gevoerd. Bijvoorbeeld akkerrandenbeheer door agrariërs, natuurvriendelijke oevers langs watergangen en kruidenrijke dijken van waterschappen en groene bloemrijke tuinen van particulieren.” 

In welke periode dienen de nestkasten opgehangen te worden? 

In januari en februari zoeken mezen een nestplaats. Voor de winter zoeken ze reeds een geschikte slaapplaats, die meestal hun nestplaats wordt. Daarom worden de nestkasten best opgehangen in de periode oktober tot en met december. 

Eind april tot begin mei leggen de mezen hun eieren. Het vroegste moment waarop de jongen uitvliegen is gerapporteerd op 13 mei.  

Monitoring van de nestkasten 

Mezen ondervinden geen hinder van één- of tweemaal verstoring tijdens de broed- of voederperiode. Om deze reden wordt er per jaar 1 keer monitoring van het aantal jongen in elke nestkast uitgevoerd. 

Doel is om te weten te komen of de nesten bezet zijn en hoeveel jong er zijn uitgebroed. Zo kan het verband gelegd worden tussen de verandering in het aantal rupsen en het aantal aanwezige mezen.   

Begin mei dienen de nestkasten gecontroleerd te worden. Met een ladder is de nestkast op 2 m hoogte gemakkelijk te bereiken. Via de inkijk opening worden het aantal eieren of jongen geteld. Zelfgemaakte nesten buiten de nestkasten worden ook genoteerd en indien mogelijk wordt het broedsel geteld.  

De koolmees heeft soms 2 legsels per zomerseizoen waardoor hij jongen grootbrengt tot het einde van de zomer. Het tweede legsel, later in het seizoen, wordt niet gemonitord aangezien de mezen zich dan niet meer voeden met eikenprocessierupsen met irriterende brandharen.  

Let op! Het is geweten dat de eikenprocessierupsen ook nesten maken op warme plekken zoals achter de nestkasten of zelfs in nestkasten. Kijk dus bij het monitoren uit voor de aanwezigheid van rupsen of rupsennesten.  

Monitoring van de effecten

(aantal en grootte processierupsnesten) 

Jaarlijks dient het aantal en de grootte van de eikenprocessierups nesten opgevolgd te worden. Zo kan het effect gemeten worden van de predatie van de mezen op deze rupsen.    

Vanaf de bodem kan het aantal processierupsnesten per boom geteld worden. Met een geoefend oog zijn de nesten zeer gemakkelijk te herkennen. De nesten worden in categorieën opgedeeld naargelang hun grootte. De ideale periode om de nesten te monitoren is van 15 juli tot begin september. Vanaf half juli bevinden alle rupsen zich in de definitieve nesten en beginnen zich te verpoppen. In augustus ontpoppen de vlinders zich maar blijft het nest nog intact qua vorm en grootte. Op elke locatie worden de nesten 1 keer geteld in deze periode. Vanaf september is er een kans dat de nesten bij sterke wind uit de boom worden geblazen. 

Nestkastjes schoonmaken
Nestkastjes schoonmaken

Schoonmaken van de nestkasten 

Jaarlijks worden de nestkasten van de mezen gereinigd om ze vrij van parasieten te maken. Hierdoor is er een grotere overlevingskans van de jongen in het komende seizoen.   

De nestkast is gemakkelijk schoon te maken via een schoonmaak opening. Met een ladder en boormachine wordt de nestkast naar beneden gehaald. De nestkast is zo gemaakt dat ze gemakkelijk open te maken is. Het oud nestmateriaal wordt verwijderd en met een plamuurmes kunnen eventuele resten weggekrabd worden. Daarna wordt de nestkast terug opgehangen.  

Vanaf november zoeken de mezen reeds geschikte slaapplaatsen die het jaar erna hoogstwaarschijnlijk hun nestplaats worden. Schoonmaak van de nesten kan dus uitgevoerd worden in de periode september en oktober, nadat de jongen van een eventueel 2e legsel zijn uitgevlogen en voordat mezen op zoek gaan naar slaapplaatsen voor de winter.  

Het nestmateriaal moet afgevoerd worden als organisch afval. 

Let op! Het is geweten dat de eikenprocessierupsen ook nesten maken op warme plekken zoals achter de nestkasten of zelfs in nestkasten. Kijk dus steeds bij het monitoren uit voor de aanwezigheid van rupsen of nesten.  

Mezen

Wil je op eigen grondgebied nestkasten ophangen om zo de overlast van eikenprocessierupsen te helpen verminderen?